متن سئوال و پاسخ مرکز پاسخ‌گویی به سئوالات دینی حوزه علمیه قم به شرح ذیل است.

در آیات 219 سوره بقره (یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا وَیَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآَیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ) و هم چنین 90 سوره مائده (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ) چنین آمده است: شراب چیز پلیدی است و از اعمال شیطان محسوب می‌شود. در عین حال آیات 22 و 25 سوره مطففین و آیه 15 سوره محمد (ص) حاکی از آن است که رودهایی از شراب در بهشت وجود دارد و بهشتیان از آن استفاده می‌کنند، چگونه ممکن است که کاری شیطانی در بهشت انجام گردد؟

پاسخ:

 شراب، طبق آیات قرآن مجید دو نوع است: 1- پاک و حلال 2- نجس و حرام.

در لسان آیات و روایات از شراب تعبیر به خمر نموده‌اند و در کتب لغت نیز به این معنا اشاره شده است.

الخمر: شراب یا هر شیره تخمیر شده و مستی بخش است. الرائد، ج 1، ص758

اصولا شراب در لغت‌ از شرب به معنای نوشیدن مایعات است، چه از نوع آب باشد و یا نوشابه و یا آب میوه‌ها و یا شربت‌های حلال و سالم و یا مشروبات الکلی که از نظر اسلام حرام است. بنابراین هم نوشیدنی‌های پاک، سالم، مفید و حلال را شراب می‌گویند و هم نوشابه‌های الکلی که مضر و از نظر اسلام حرام است.

* آشامیدنی حرام

شراب نجس و حرام: شرابی است که مست کننده باشد و عقل را زائل کند و تحت تاثیر خود قرار دهد و مفاسد فردی و اجتماعی به دنبال داشته باشد، لذا این نوع از مشروبات، عملی شیطانی و رجس و پلید خوانده شده و دستور به اجتناب و دوری از آن داده شده است.

قرآن مجید می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» ای کسانی که ایمان آورده‌اید شراب (مایع مست کننده)،‌ قمار، بت‌ها و ازلام (نوعی بخت‌آزمایی) پلیدند و از عمل شیطانند. از آنها دوری کنید تا رستگار شوید. (مائده 90)

و در جای دیگر می‌فرماید: «یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا وَیَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآَیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ». درباره شراب (مشروبات الکلی مست کننده) و قمار از تو سوال می‌کنند بگو: در آنها گناه و زیان بزرگی است و منافعی از نظر مادی برای مردم در بر دارد ولی گناه آنها از نفعشان بیشتر است. (بقره 219)

* آشامیدنی پاک

1-                   شراب پاک و حلال: منظور از این شراب بهشتی، آشامیدنی طهوری ]پاکی[ است که مانند شراب آلوده و شیطانی ، معصیت‌زا و جنون‌آفرین نیست و عقل و هوش انسان را مورد تاثیر قرار نمی‌دهد و مفاسد فردی و اجتماعی به دنبال ندارد، بلکه برای انسان، هوش، عقل، نشاط، عشق و صفا می‌آفریند شرابی است که هیچ‌گونه غش،‌ ناخالصی و آلودگی در آن وجود ندارد.

چنان که قرآن در وصف آن می‌فرماید: «مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِی وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فِیهَا أَنْهَارٌ مِنْ مَاءٍ غَیْرِ آَسِنٍ وَأَنْهَارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ یَتَغَیَّرْ طَعْمُهُ وَأَنْهَارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِینَ وَأَنْهَارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى وَلَهُمْ فِیهَا مِنْ کُلِّ الثَّمَرَاتِ وَمَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ کَمَنْ هُوَ خَالِدٌ فِی النَّارِ وَسُقُوا مَاءً حَمِیمًا فَقَطَّعَ أَمْعَاءَهُمْ» آن خمر و شراب، نه مایه فساد عقل است و نه موجب مستی می‌شود. (محمد 15)

و در جای دیگر می‌فرماید «لَا فِیهَا غَوْلٌ وَلَا هُمْ عَنْهَا یُنْزَفُونَ» آن خمر و شراب موجب نه مایه فساد و ت حمل است و نه موجب مستی می‌شود.(صافات 47)

و نیز می‌فرماید: «یَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ بِأَکْوَابٍ وَأَبَارِیقَ وَکَأْسٍ مِنْ مَعِینٍ» قدح‌ها و کوزه‌ها و جام‌هایی از نهرهای جاری بهشتی و شراب طهور اما شرابی که از آن نه سردرد می‌گیرند و نه مست می‌شوند. (واقعه 17 و 18)

و درجای دیگر با تعبیراتی زیبا، ویژگی‌های شراب بهشتی را یادآور شده و می‌‌فرماید: «تَعْرِفُ فِی وُجُوهِهِمْ نَضْرَةَ النَّعِیمِ یُسْقَوْنَ مِنْ رَحِیقٍ مَخْتُومٍ خِتَامُهُ مِسْکٌ وَفِی ذَلِکَ فَلْیَتَنَافَسِ الْمُتَنَافِسُونَ» آنها از شراب (طهور) زلال دست نخورده و سربسته‌ای سیراب می‌شوند مهری که بر آن نهاده شده از مشک است و در این نعمت‌های بهشتی راغبان باید بر یکدیگر سبقت بگیرند این شراب آمیخته با تسنیم است همان چشمه‌ای که مقربان از آن می‌نوشند. (مطففین 24 -26)

2-                   شرط تناقض: بارها به این نکته توجه داده‌ایم که در میان دو کلام نفی و اثبات، هنگامی «تناقض» وجود دارد، که دارای شرایط تناقض باشد و شرایط تناقض را در علم منطق بیان کرده‌اند، یکی از شرایط آن است که بین دو کلام و دو قضیه، وحدت موضوع وجود داشته باشد، مثلا در همین مساله اگر قرآن گفته باشد، مشروبات الکلی مست‌کننده، حلال است و در جای دیگر بگوید همان مشروبات الکلی مست کننده حرام است، تناقض وجود دارد که عقلا مردود است ولی در پرسش فوق، آنچه را که قرآن فرموده حرام است، مشروب الکلی مست کننده در دنیا است و آنچه را که فرموده حلال است آن شراب طهور بهشتی است که نه مست کننده است و نه مفاسد جسمی، روحی و اجتماعی دارد.