پاسخ:

در شأن اهل بیت (علیهم السلام) از جمله در باره امام حسین علیه السلام آیات فراوان نازل شده است و در این باره کتابهای مستقلی نیز به رشته تحریر آمده و آیات را جمع آوری کرده است؛ اما در این جا با رعایت اختصار به برخی از آیات که با سند صحیح ثابت شده، اشاره می‌کنیم:

1. آیه مباهله

فَمَنْ حَاجَّکَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبینَ. (آل عمران/61)

هر گاه بعد از علم و دانشى که (در باره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانى با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: «بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود آن گاه مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.

این آیه، جایگاه رفیع حضرت سید الشهدا (علیه السلام) را در نزد خداوند و پیامبرش نشان می‌دهد.

روایاتی که بیانگر شأن نزل این آیه در باره آن حضرت هستند، در منابع اهل سنت با سندهای صحیح نقل شده است.

مسلم نیشابوری از سعد بن ابی وقاص (یکی از صحابه پیامبر) در ضمن همان روایتی که معاویه وی را به سب امیر مؤمنان (علیه السلام) دستور داده بود، نقل کرده که وقتی آیه مباهله نازل شد، رسول خدا (صلی الله علیه وآله) امیر مؤمنان،‌ فاطمه زهرا، امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) را فراخواند و دعا کرد: خدایا اینها اهل بیت من هستند:

حدثنا قُتَیْبَةُ بن سَعِیدٍ وَمُحَمَّدُ بن عَبَّادٍ وَتَقَارَبَا فی اللَّفْظِ قالا حدثنا حَاتِمٌ وهو بن إسماعیل عن بُکَیْرِ بن مِسْمَارٍ عن عَامِرِ بن سَعْدِ بن أبی وَقَّاصٍ عن أبیه قال أَمَرَ مُعَاوِیَةُ بن أبی سُفْیَانَ سَعْدًا فقال ما مَنَعَکَ ان تَسُبَّ أَبَا التُّرَابِ فقال أَمَّا ما ذَکَرْتُ ثَلَاثًا قَالَهُنَّ له رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم فَلَنْ اسبه لان تَکُونَ لی وَاحِدَةٌ مِنْهُنَّ أَحَبُّ الی من حُمْرِ النَّعَمِ ... وَلَمَّا نَزَلَتْ هذه الْآیَةُ (فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ) دَعَا رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم عَلِیًّا وَفَاطِمَةَ وَحَسَنًا وَحُسَیْنًا فقال اللهم هَؤُلَاءِ أَهْلِی.

عامر بن سعد بن ابى وقّاص ، از پدرش روایت کرده است که در یکى از روزها ، معاویة بن ابى سفیان به سعد دستور داد تا به ابو تراب (حضرت على بن ابیطالب علیه السّلام) ناسزا بگوید! [«سعد» از دستور او سرپیچى کرد].

معاویه ، از وى پرسید : به چه سبب على را آماج ناسزا و دشنامت قرار نمی دهی؟ سعد گفت : بخاطر آن که سه فضیلت از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله در شأن على علیه السّلام شنیده ام که با توجه به آن ها، هیچگاه به سبّ و دشنام آن حضرت ، اقدام نمى‏کنم و هر گاه یکى از آن ها براى من بود ، بهتر و ارزنده‏تر از شتران سرخ مو بود که در اختیار من باشد . ...

فضیلت سوم این است: هنگامى که آیه مباهله (فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ) نازل شد ، رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله ، حضرت على علیه السّلام و حضرت فاطمه و امام حسن و امام حسین علیهم السّلام را به حضور طلبید و فرمود : بار پروردگارا ! اینان اهل بیت من هستند .

صحیح مسلم، ج4، ص1871،‌ ح2404

ترمذی نیز روایت را با همین سند نقل کرده و در پایان به حسن بودن سند آن تصریح کرده است:

حدثنا قُتَیْبَةُ حدثنا حَاتِمُ بن إسماعیل عن بُکَیْرِ بن مِسْمَارٍ هو مدنی ثقة عن عَامِرِ بن سَعْدِ بن أبی وَقَّاصٍ عن أبیه قال لَمَّا أَنْزَلَ الله هذه الْآیَةَ (تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ) دَعَا رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم عَلِیًّا وَفَاطِمَةَ وَحَسَنًا وَحُسَیْنًا فقال اللهم هَؤُلَاءِ أَهْلِی قال أبو عِیسَى هذا حَدِیثٌ حَسَنٌ غَرِیبٌ صَحِیحٌ.

سنن الترمذی، ج 5، ص225، ص 638، ح 3724

حاکم نیشابوری نیز پس از نقل روایت، سند آن صحیح می‌داند:

أخبرنی جعفر بن محمد بن نصیر الخلدی ببغداد ثنا موسى بن هارون ثنا قتیبة بن سعید ثنا حاتم بن إسماعیل عن بکیر بن مسمار عن عامر بن سعد عن أبیه قال لما نزلت هذه الآیة ندع أبناءنا وأبناؤکم ونساءنا ونساءکم وأنفسنا وأنفسکم دعا رسول الله صلى الله علیه وسلم علیا وفاطمة وحسنا وحسینا رضی الله عنهم فقال اللهم هؤلاء أهلی هذا حدیث صحیح على شرط الشیخین ولم یخرجاه.

المستدرک على الصحیحین، ج 3 ، ص 163، ح4719

2. آیه تطهیر

إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً (احزاب/33)

خداوند فقط مى‏خواهد پلیدى و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملًا شما را پاک سازد.

آیه تطهیر نیز در شأن اهل بیت (علیهم السلام) نازل شده که امام حسین علیه السلام یکی از آنان است و در اثبات این شأن نزول روایات معتبر اهل سنت وجود دارد که در این جا برخی از روایات را متذکر می‌شویم:

روایت اول از عایشه:

در صحیح ترین کتابهای اهل سنت (صحیح مسلم) و مورد قبول وهابیت آمده است که آیه تطهیر در شأن پنج تن آل عبا از جمله امام حسین علیه السلام نازل شده است:

حدثنا أبو بَکْرِ بن أبی شَیْبَةَ وَمُحَمَّدُ بن عبد اللَّهِ بن نُمَیْرٍ واللفظ لِأَبِی بَکْرٍ قالا حدثنا محمد بن بِشْرٍ عن زکریا عن مُصْعَبِ بن شَیْبَةَ عن صَفِیَّةَ بِنْتِ شَیْبَةَ قالت قالت عَائِشَةُ خَرَجَ النبی صلى الله علیه وسلم غَدَاةً وَعَلَیْهِ مِرْطٌ مُرَحَّلٌ من شَعْرٍ أَسْوَدَ فَجَاءَ الْحَسَنُ بن عَلِیٍّ فَأَدْخَلَهُ ثُمَّ جاء الْحُسَیْنُ فَدَخَلَ معه ثُمَّ جَاءَتْ فَاطِمَةُ فَأَدْخَلَهَا ثُمَّ جاء عَلِیٌّ فَأَدْخَلَهُ ثُمَّ قال (إنما یُرِیدُ الله لِیُذْهِبَ عَنْکُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا)

به نقل صفیه بنت شیبه عایشه گفته است: رسول خدا صبح هنگام بیرون رفتند و بر روی دوش ایشان عبایی طرح دار از موی سیاه بود. پس حسن بن علی آمد پس او را در زیر عبا گرفت. پس حسین آمد و او را نیز وارد کرد. پس از آن فاطمه زهرا سلام الله علیها آمد و زیر عبا وارد شد. پس علی آمد او را نیز وارد کرد. سپس فرمود: خداوند می خواهد از شما اهل بیت پلیدی ها را دور کند و شما را پاک نماید.

 صحیح مسلم، ج 4، ص1883، ح 2424، بَاب فَضَائِلِ أَهْلِ بَیْتِ النبی

روایت دوم از ام سلمه:

ام المومنین «ام سلمه» یکی از زنان پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله نیز گفته است، این آیه در باره اهل بیت نازل شده است:

حدثنا مَحْمُودُ بن غَیْلَانَ حدثنا أبو أَحْمَدَ الزُّبَیْرِیُّ حدثنا سُفْیَانُ عن زُبَیْدٍ عن شَهْرِ بن حَوْشَبٍ عن أُمِّ سَلَمَةَ أَنَّ النبی صلى الله علیه وسلم جَلَّلَ على الْحَسَنِ وَالْحُسَیْنِ وَعَلِیٍّ وَفَاطِمَةَ کِسَاءً ثُمَّ قال اللهم هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَیْتِی وَخَاصَّتِی أَذْهِبْ عَنْهُمْ الرِّجْسَ وَطَهِّرْهُمْ تَطْهِیرًا فقالت أُمُّ سَلَمَةَ وأنا مَعَهُمْ یا رَسُولَ اللَّهِ قال إِنَّکِ إلى خَیْرٍ.

 قال هذا حَدِیثٌ حَسَنٌ وهو أَحْسَنُ شَیْءٍ رُوِیَ فی هذا

ام سلمه همسر رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمود : رسول خدا بر روی حسن ، حسین ، علی وفاطمه عبایی کشید .پس فرمود که حداوندا ایشان اهل بیت من و نزدیکان من هستند . از ایشان پلیدی را ببر و ایشان را پاک گردان . ام سلمه می گوید : از رسول خدا پرسیدم که آیا من همراه ایشان هستم (از اهل بیتم)؟ فرمودند تو بر خوبی هستی (از اهل بیت  نیستی اما از نیکانی) .

ترمذی تصریح می کند:

این روایت حسن است ونیکو ترین روایتی است که در این باب روایت شده است.

سنن الترمذی، ج 5 ، ص 699،‌ 3871

به نقل حاکم نیشابوری، ام سلمه تصریح می‌کند که آیه تطهیر در خانه من نازل شد و رسول خدا (صلی الله علیه وآله) سراغ امیرمؤمنان، فاطمه زهرا، امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) فرستاد. وقتی آنها آمدند دعا فرمود: اللهم هؤلاء أهل بیتی:

حدثنا أبو العباس محمد بن یعقوب حدثنا العباس بن محمد الدوری حدثنا عثمان بن عمر حدثنا عبد الرحمن بن عبد الله بن دینار حدثنا شریک بن أبی نمر عن عطاء بن یسار عن أم سلمة رضی الله عنها أنها قالت فی بیتی نزلت هذه الآیة ) إنما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت ( قالت فأرسل رسول الله صلى الله علیه وسلم إلى علی وفاطمة والحسن والحسین رضوان الله علیهم أجمعین فقال اللهم هؤلاء أهل بیتی قالت أم سلمة یا رسول الله ما أنا من أهل البیت قال إنک أهلی خیر وهؤلاء أهل بیتی اللهم أهلی أحق.

 هذا حدیث صحیح على شرط البخاری ولم یخرجاه

المستدرک على الصحیحین ،ج 2، ص451، ح3558

روایت سوم از عمر بن ابی سلمة: (ربیب پیامبر)

ترمذی از عمر بن ابی سلمه ربیب رسول خدا نیز نقل کرده است که آیه تطهیر در شأن اهل بیت نازل شده است:

حدثنا قُتَیْبَةُ حدثنا محمد بن سُلَیْمَانَ الْأَصْبَهَانِیِّ عن یحیى بن عُبَیْدٍ عن عَطَاءِ بن أبی رَبَاحٍ عن عُمَرَ بن أبی سَلَمَةَ رَبِیبِ النبی صلى الله علیه وسلم قال لَمَّا نَزَلَتْ هذه الْآیَةُ على النبی صلى الله علیه وسلم (إنما یُرِیدُ الله لِیُذْهِبَ عَنْکُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا) فی بَیْتِ أُمِّ سَلَمَةَ فَدَعَا فَاطِمَةَ وَحَسَنًا وَحُسَیْنًا فَجَلَّلَهُمْ بِکِسَاءٍ وَعَلِیٌّ خَلْفَ ظَهْرِهِ فجللهم بِکِسَاءٍ ثُمَّ قال اللهم هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَیْتِی فَأَذْهِبْ عَنْهُمْ الرِّجْسَ وَطَهِّرْهُمْ تَطْهِیرًا قالت أُمُّ سَلَمَةَ وأنا مَعَهُمْ یا نَبِیَّ اللَّهِ قال أَنْتِ على مَکَانِکِ وَأَنْتِ على خَیْرٍ. قال هذا حَدِیثٌ غَرِیبٌ من حدیث عَطَاءٍ عن عُمَرَ بن أبی سَلَمَةَ.

سنن الترمذی، ج 5، ص351، ح3205 و 3787

البانی این روایت را تصحیح کرده است:

2562 - (صحیح)

 عن عمر بن أبی سلمة ربیب النبی صلى الله علیه و سلم قال لما نزلت هذه الآیة على النبی صلى الله علیه و سلم إنما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت ویطهرکم تطهیرا فی بیت أم سلمة فدعا فاطمة وحسنا وحسینا فجللهم بکساء وعلی خلف ظهره فجلله بکساء ثم قال اللهم هؤلاء أهل بیتی فأذهب عنهم الرجس وطهرهم تطهیرا قالت أم سلمة وأنا معهم یا نبی الله قال أنت على مکانک وأنت على خیر .

صحیح الترمذی - (ج 3 / ص 91)

جالب اینکه ابن تیمیه نیز روایات شأن نزول آیه تطهیر را صحیح می‌داند و بر این مطلب تصریح کرده است:

والحسن والحسین من أعظم أهل بیته اختصاصا به کما ثبت فی الصحیح أنه دار کساءه على علی وفاطمة وحسن وحسین ثم قال اللهم هؤلاء أهل بیتی فأذهب عنهم الرجس وطهرهم تطهیرا

حسن و حسین از بزرگترین اهل بیت پیامبر است؛‌ چنانچه در روایت صحیح ثابت شده است که رسول خدا عبایش را بر علی،‌ فاطمه، حسن و حسین کشید و فرمود: خدایا اینها اهل بیت من هتسند؛ پس از آنها پلیدی را دور کند و آنها را پاکیزه قرار بده.

منهاج السنة النبویة ج4، ص561

البته روایات دیگری نیز نقل شده است که ما به همین مقدار بسنده می‌کنیم و روایات دیگر نیز وجود دارد که خود اهل بیت علیهم السلام به این آیه استدلال کرده اند.

3. آیه مؤدت

قُلْ لا أَسْأَلُکُمْ عَلَیهِ أَجْرَاً إِلاّ المَوَدَّةَ فِی القُرْبَی. (شورى 23)

بگو: «من هیچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى‏کنم جز دوست‏داشتن نزدیکانم [اهل بیتم‏].

این آیه در میان مفسران معروف به آیه «مودت» است. در منابع اهل سنت روایات فراوانی است که شأن نزول این آیه را در باره اهل بیت علیهم السلام ثابت می‌کند.

احمد بن حنبل در کتاب «فضائل الصحابة»، از ابن عباس نقل کرده است که از رسول خدا سؤال شد مودت چه افرادی برما واجب است؟ فرمود: علی، فاطمه و دو فرزندش:

وفیما کتب إلینا محمد بن عبد الله بن سلیمان الحضرمی یذکر ان حرب بن الحسن الطحان حدثهم قال نا حسین الأشقر عن قیس عن الأعمش عن سعید بن جبیر عن بن عباس قال لما نزلت قل لا اسألکم علیه اجرا الا المودة فی القربى قالوا یا رسول الله من قرابتنا هؤلاء الذین وجبت علینا مودتهم قال علی وفاطمة وابناها علیهم السلام.

فضائل الصحابة لابن حنبل  ج 2، ص 669، ح1141

طبرانی در معجم الکبیر نیز این روایت را با همین سند نقل کرده است:

المعجم الکبیر، ج 3 ، ص 47، 2641؛ ج11، ص444،‌ ح12259

سند این روایت نیز از نظر علمای اهل سنت معتبر است؛ چنانچه ابن حجر هیثمی در کتاب «الصواعق المحرقه» می‌نویسد:

أخرج أحمد والطبرانی وابن أبی حاتم والحاکم عن ابن عباس رضی الله عنهما أن هذه الآیة لما نزلت قالوا یا رسول الله من قرابتک هؤلاء الذین وجبت علینا مودتهم قال (علی وفاطمة وابناهما) وفی سنده شیعی غاللکنه صدوق.

احمد و طبرانی و ابن ابی حاتم و حاکم از ابن عباس نقل کرده اند که وقتی این آیه نازل شد، گفتند:‌ ای رسول خدا نزدیکان شما که مودت شان بر ما واجب است چه کسانی هستند؟ فرمود: علی، فاطمه و پسرانش. و در سند این روایت یک تن شیعه غالی قرار دارد ولی صدوق است.

بعد از این به روایت دیگری که از امام حسن علیه السلام نقل شده و آن حضرت به این آیه استدلال کرده اند، اشاره می‌کند و برخی از طرق آن را حسن می‌داند:

وأخرج البزار والطبرانی عن الحسن رضی الله عنه من طرق بعضها حسان أنه خطب خطبة من جملتها من عرفنی فقد عرفنی ومن لم یعرفنی فأنا الحسن بن محمد صلى الله علیه وسلم ... ثم قال وأنا من أهل البیت الذین افترض الله عز وجل مودتهم وموالاتهم فقال فیما أنزل على محمد صلى الله علیه وسلم قل لا أسألکم علیه أجرا إلا المودة فی القربى.

بزار و طبرانی از امام حسن با طرق  متعدد نقل کرده اند که برخی از طرق آن حسن است. حسن بن علی خطبه خواند و از جمله فرمود:‌ من از جمله ای اهلبیتی هستم که خداوند مودت شان را واجب کرده است. پس از آن این آیه را تلاوت فرمود....

الصواعق المحرقة على أهل الرفض والضلال والزندقة، ج 2، ص487

ابو بکر هیثمی نیز پس نقل روایت ابن عباس می‌گوید:

وعن ابن عباس قال لما نزلت (قل لا أسألکم علیه أجرا إلا المودة فی القربى) قالوا یا رسول الله ومن قرابتک هؤلاء الذین وجبت علینا مودتهم قال علی وفاطمة وابناهما رواه الطبرانی وفیه جماعة ضعفاء وقد وثقوا.

این روایت را طبرانی نقل کرده و در سند آن جماعتی ضعیف هستند ولی توثیق شده اند.

مجمع الزوائد، ج 9، ص 168

4. آیاتی از سورة هل أتی

 إِنَّ الأَبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِن کَأْس کَانَ مِزَاجُهَا کَافُورًا * عَیْنًا یَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللَّهِ یُفَجِّرُونَهَا تَفْجِیرًا *یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَیَخَافُونَ یَوْمًا کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیرًا *وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیًما وَأَسِیرًا * إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِیدُ مِنکُمْ جَزَاء ولا شُکُورًا.  (سورة الإنسان/ 5 - 9)

ابرار (نیکان) از جامى مى‏نوشند که با عطر خوشى آمیخته است.

 از چشمه‏اى که بندگان خاص خدا از آن مى‏نوشند، و از هر جا بخواهند آن را جارى مى‏سازند! آنها به نذر خود وفا مى‏کنند، و از روزى که عذابش گسترده است مى‏ترسند. و غذاى (خود) را با اینکه به آن علاقه (و نیاز) دارند به مسکین و یتیم و اسیر مى‏دهند. (و مى‏گویند:) ما شما را براى خدا اطعام مى‏کنیم و، هیچ پاداش و تشکرى از شما نمى‏خواهیم.

این آیات نیز در باره امیر مؤمنان، فاطمه زهرا امام حسن و امام حسین (علیهم السلام) نازل شده است.

زمخشری شأن نزول آیه را این‌گونه آورده است:

عن ابن عباس قال: إن الحسن والحسین مرضا، فعادهما رسول الله صلى الله علیه وسلّم فی ناس معه، فقالوا: یا أبا الحسن، لو نذرت على ولدک، فنذر علیٌ وفاطمة وفضة جاریة لهما إن برآ مما بهما أنْ یصوموا ثلاثة أیّام، فشفیا وما معهم شیء فاستقرض علیّ من شمعون الخیبری الیهودی ثلاثة أصوع من شعیر، فطحنت فاطمة صاعاً واختبزت خمسة أقراص على عددهم فوضعوها بین أیدیهم لیفطروا فوقف علیهم سائل فقال: السلام علیکم أهل بیت محمّد، مسکین من مساکین المسلمین، أطعمونی أطعمکم الله من موائد الجنّة، فآثروه، وباتوا لم یذوقوا إلاّ الماء، وأصبحوا صیاماً، فلمّا أمسوا ووضعوا الطعام بین أیدیهم وقف علیهم یتیم، فآثروه، ووقف علیهم أسیر فی الثالثة ففعلوا مثل ذلک، فلمّا أصبحوا أخذ علی رضی الله عنه بید الحسن والحسین، وأقبلوا إلى رسول الله صلّى الله علیه وسلم، فلما أبصرهم، وهم یرتعشون کالفراخ من شدة الجوع، قال: ما أشدّ ما یسوؤنی ما أرى بکم، وقام فانطلق معهم فرأى فاطمة فی محرابها قد التصق ظهرها ببطنها وغارت عیناها، فساءه ذلک، فنزل جبرائیل وقال: خذها یا محمّد، هنّأک الله فی أهل بیتک فأقرأه السورة.

ابن عباس مى‏گوید حسن و حسین علیهما السلام بیمار شدند پیامبر صلی الله علیه وآله با جمعى از یاران به عیادتشان آمدند، و به على علیه السلام گفتند: اى ابو الحسن! خوب بود نذرى براى شفاى فرزندان خود مى‏کردى، على و فاطمه علیهما السلام و فضه که خادمه آنها بود نذر کردند که اگر آنها شفا یابند سه روز روزه بگیرند .

چیزى نگذشت که هر دو شفا یافتند، در حالى که از نظر مواد غذایى دست خالى بودند على علیه السلام سه من جو از شمعون یهودی قرض نمود، و فاطمه سلام الله علیها یک سوم آن را آرد کرد، و نان پخت، هنگام افطار سائلى بر در خانه آمد و گفت: السلام علیکم اهل بیت محمد سلام بر شما اى خاندان محمد! مستمندى از مستمندان مسلمین هستم، غذایى به من بدهید خداوند به شما از غذاهاى بهشتى مرحمت کند، آنها همگى مسکین را بر خود مقدم داشتند، و سهم خود را به او دادند و آن شب جز آب ننوشیدند.

روز دوم را هم چنان روزه گرفتند و موقع افطار وقتى که غذا را آماده کرده بودند (همان نان جوین) یتیمى بر در خانه آمد آن روز نیز ایثار کردند و غذاى خود را به او دادند (بار دیگر با آب افطار کردند و روز بعد را نیز روزه گرفتند).

در سومین روز اسیرى به هنگام غروب آفتاب بر در خانه آمد باز سهم غذاى خود را به او دادند هنگامى که صبح شد على علیه السلام دست حسن و حسین علیهما السلام را گرفته بود و خدمت پیامبر صلی الله علیه وآله آمدند هنگامى که پیامبر صلی الله علیه وآله آنها را مشاهده کرد دید از شدت گرسنگى مى‏لرزند! فرمود! این حالى را که در شما مى‏بینم براى من بسیار گران است، سپس برخاست و با آنها حرکت کرد هنگامى که وارد خانه فاطمه س شد دید در محراب عبادت ایستاده، در حالى که از شدت گرسنگى شکم او به پشت چسبیده، و چشمهایش به گودى نشسته، پیامبر ص ناراحت شد.

در همین هنگام جبرئیل نازل گشت و گفت اى محمد! این سوره را بگیر، خداوند با چنین خاندانى به تو تهنیت مى‏گوید، سپس سوره" هل اتى" را بر او خواند.

 تفسیر الکشاف، ج4، ص670

تعدد طرق این روایت:

این روایت که شأن نزول این آیات را بیان می‌کند، از طرق متعدد (سه تن از صحابه و امام صادق) نقل شده و البته در برخی از جزئیات با هم تفاوت دارند که این مطلب در اصل نزول آیه در ماجرای مریضی حسنین (علیهما السلام) و نذر امیر مؤمنان و فاطمه زهرا برای شفای آنها، ضرری وارد نمی‌سازد:

الف: علی بن ابی طالب (علیه السلام)

حاکم حسکانی در کتاب «شواهد التنزیل» این روایت را از طریق امیرمؤمنان علی بن ابی‌طالب علیه السلام نقل کرده است:

قال : حدثنی علی بن موسى الرضا حدثنی أبی موسى ، عن أبیه جعفر بن محمد، عن أبیه محمد، عن أبیه علی، عن أبیه الحسین، عن أبیه علی بن أبی طالب قال: لما مرض الحسن والحسین عادهما رسول الله صلى الله علیه وآله فقال لی : یا با الحسن لو نذرت على ولدیک لله نذرا أرجو أن ینفعهما الله به . ...

شواهد التنزیل، الحاکم الحسکانی، ج 2، ص394

ب: امام صادق علیه السلام:

ایشان سندهای دیگری را هم ذکر کرده که به امام صادق علیه السلام می‌رسد و این طریق هم چند تا سند دارد:

1043 - و ( الخبر ) رواه ( أیضا ) الحسن بن مهران عن مسلمة بن جابر ، عن (الامام) جعفر الصادق ، وله طرق عن مسلمة .

1044 - ورواه (أیضا) روح بن عبد الله عن (الامام  جعفر الصادق .

 1045 - ورواه (أیضا) معاویة بن عمار ، عن (الامام) جعفر الصادق .

شواهد التنزیل، الحاکم الحسکانی، ج 2، ص 397

ج: ابن عباس:

در طریق دیگر این روایت ابن عباس قرار دارد که افراد ذیل از وی نقل کرده اند:

1. مجاهد عن ابن عباس:

عن لیث عن مجاهد عن ابن عباس فی قول الله سبحانه وتعالى (یوفون بالنذر ویخافون یوماً کان شره مستطیراً) قال : مرض الحسن والحسین فعادهما جدّهما محمد رسول الله

تفسیر الثعلبی، ج10، ص99

اسد الغابة، ج 7، ص256

الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، (تفسیر الثعالبی) ج 10، ص 99، عبد الرحمن بن محمد بن مخلوف الثعالبی الوفاة: 875 ، دار النشر : مؤسسة الأعلمی للمطبوعات – بیروت

2. ضحاک عن ابن عباس:

خوارزمی آن را از طریق ضحاک از ابن عباس نقل کرده است:

المناقب - الموفق الخوارزمی، ص272

3. عطاء عن ابن عباس:

واحدی نیشابوری و آلوسی به این سند اشاره کرده اند:

أسباب نزول الآیات، الواحدی النیسابوری، ص296

آلوسی می‌نویسد:

ومن روایة عطاء عن ابن عباس أن الحسن والحسین مرضا فعادهما جدهما محمد صلى الله تعالى علیه وسلم ...

روح المعانی، ج 29 ، ص157

فخر رازی نیز می‌نویسد:

والواحدی من أصحابنا ذکر فی کتاب (البسیط) أنها نزلت فی حق علی علیه السلام، وصاحب (الکشاف) من المعتزلة ذکر هذه القصة،

واحدی از اصحاب ما این روایت را در کتاب «البسیطن ذکر کرده که این آیات در باره علی علیه السلام نازل شده و صاحب کشاف که از معتزله است نیز این داستان را آورده است:

التفسیر الکبیر، ج30 ، ص 215

5. ابی صالح عن ابن عباس:

سند دیگر این طریق از ابو صالح از ابن عباس است:

1052 - ورواه حبان بن علی أبو علی العنزی عن الکلبی عن أبی صالح عن ابن عباس .

شواهد التنزیل، الحاکم الحسکانی، ج 2، ص403

6. سعید بن جبیر از ابن عباس:

1055 - أخبرنا عقیل قال : أخبرنا علی بن الحسین حدثنا محمد بن عبید الله حدثنا أبو عمرو عثمان بن أحمد بن السماک ببغداد حدثنا عبد الله بن ثابت المقرئ قال : حدثنی أبی ، عن الهذیل ، عن مقاتل ، عن الأصبغ بن نباتة (و) عن سعید بن جبیر : عن ابن عباس فی قول الله تعالى : ( إن الأبرار یشربون ) قال : ...

شواهد التنزیل، الحاکم الحسکانی، ج2، ص405

د: زید بن ارقم:

در طریق چهارم روایت، زید بن ارقم است و نشان می‌دهد که این آیات در باره اهل بیت پیامبر صلی الله علیه وآله در جریان اطعام مسکین و فقیر و یتیم نازل شده ؛ اما وی به مریضی حسنین (علیهما السلام)‌ اشاره‌ای نکرده است:

1061 - أخبرناه أبو القاسم القرشی والحاکم ، قالا : أخبرنا أبو القاسم الماسرجسی حدثنا أبو العباس محمد بن یونس الکدیمی حدثنا حماد بن عیسى الجهنی حدثنا النهاس بن قهم . عن القاسم بن عوف الشیبانی عن زید بن أرقم قال : کان رسول الله صلى الله علیه وآله یشد على بطنه الحجر من الغرث ، فظل یوما صائما لیس عنده شئ فأتى بیت فاطمة والحسن والحسین یبکیان فقال رسول الله صلى الله علیه وآله : یا فاطمة أطعمی ابنی ، فقالت : ما فی البیت إلا برکة رسول الله فالتقاهما رسول الله بریقه حتى شبعا وناما واقترضا لرسول الله صلى الله علیه وآله وسلم ثلاثة أقراص من شعیر ، فلما أفطر وضعاها بین یدیه ، فجاء سائل فقال : أطعمونی مما رزقکم الله . فقال رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم : یا علی قم فأعطه. قال: فأخذت قرصا فأعطیته، ثم جاء ثان فقال رسول الله قم یا علی فأعطه. فقمت فأعطیته، فجاء ثالث فقال: قم یا علی فأعطه. (قال :) فأعطیته، وبات رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم طاویا وبتنا طاوین فلما أصبحنا أصبحنا مجهودین ونزلت هذه الآیة: (ویطعمون الطعام على حبه مسکینا ویتیما وأسیرا). (ثم إن) الحدیث بطوله.

شواهد التنزیل، الحاکم الحسکانی ، ج 2، ص408

نتیجه:

از آنجایی که طرق این روایت متعدد است دیگر نیازی به بررسی سند نیست و این داستان میان علمای شیعه و اهل سنت مشهور است و غالب مفسران و محدثان آن را در کتابهایشان آورده اند.

و به قول ابن تیمیه تعدد طریق یکدیگر را تقویت می‌کند و یقین حاصل می‌شود:

تعدد الطرق وکثرتها یقوى بعضها بعضا حتى قد یحصل العلم بها ولو کان الناقلون فجارا فساقا فکیف إذا کانوا علماء عدولا ولکن کثر فى حدیثهم الغلط.

تعدد طریق و بسیار بودن آن برخی دیگر را تقویت می‌کند به گونه ای که علم و یقین به صدور آن حاصل می‌شود؛‌ هرچند ناقلان آن انسانهای فاسق و فاجر باشد؛ چه به این که عالمان عادل باشند.

مجموع الفتاوى، ج 18، ص 26

و در طرق این روایت هم صحابه عادل قرار دارند و طبق نظر ابن تیمیه سندهای روایت تقویت می‌شود.